ЦІКАВЫЯ ФАКТЫ З ЖЫЦЦЯ ЯНКІ КУПАЛЫ

ФАКТ 1. ДЗЕДА КУПАЛЫ ВЫГНАЛІ З ЗЯМЛІ РАДЗІВІЛЫ

Род Купалаў паходзіць са збядненай шляхты. Калі ў дзеда Купалы не стала грошай, каб заплаціць зямельны налог, яго з сям’ёй выкінулі з роднага дома Радзівілы (ім належыла зямля). Гэты факт і лёг у аснову драмы “Раскіданае гняздо”, напісанай Янкам Купалам.

ФАКТ 2. СПРАБАВАЎ ЗАКОНЧЫЦЬ ЖЫЦЦЁ САМАГУБСТВАМ

У Савецкім Саюзе да пісьменніка ставіліся насцярожана, таму што Купала пісаў выключна на беларускай мове. А гэта выклікала падазрэнні з боку ўлады.

З 1920 аж да 30-х гадоў на Купалу пачалося цкаванне. У 1921 годзе ў яго канфіскавалі ўсе рукапісы, у 1930 — раскулачылі яго сястру і маці. Яго абвінавацілі ў нядобранадзейнасці і пачалі паўсюднае цкаванне ў прэсе. Галоўнае абвінавачанне  — нацыяналістычныя погляды паэта. Нібы ён да рэвалюцыі быў членам Арганізацыі Нацыянальнага вызвалення Беларусі, чым «запляміў» сваю рэпутацыю. Была забаронена за нацыяналізм п’еса «Тутэйшыя» (надрукавана толькі ў 1989 годзе). Прычым не толькі ў СССР. Яе пераклад на польскую мову выклікаў рэзкі пратэст палякаў, якія палічылі яе антыпольскай.

Паэта пачалі часта выклікаць на шматгадзінныя допыты ў ДПУ. Пасля аднаго з іх Купала спрабаваў скончыць жыццё самагубствам. Ён нават напісаў ліст старшыні ўрада БССР Аляксандру Чарвякову з такімі словамі: «Відаць, такі лёс паэтаў. Павесіўся Ясенін, застрэліўся Маякоўскі, ну і мне туды за імі дарога».

22 лістапада 1930 года Янка Купала здзейсніў спробу самагубству. Прычым зрабіў ён гэта вельмі незвычайным спосабам — харакіры. Па адных звестках замест мяча паэт скарыстаў звычайны кухонны нож, па іншых — каўказскі кінжал. Выратавала яго толькі тое, што жонка, якая знаходзілася у суседнім памяшканні, пачула стогн. Пазней Купала ніяк не мог прабачыць сабе, што не вытрымаў боль і застагнаў. Жонка, убачыўшы скрываўленае цела мужа, кінулася ў суседнюю кватэру, дзе жыў брат паэта, вайсковы лекар Стэфан Луцкевіч. Ён аказаў першую дапамогу, а потым Купалу даставілі ў бальніцу. Але паэт не здаравеў, рана ўвесь час гнаілася. Каля дзвярэй палаты ўвесь час дзяжурыў салдат і аднойчы ён зайшоў у палату з вялікім падносам, на якім стаялі дарагія пачастункі, садавіна. Ён сказаў: «Іван Дамінікавіч, з Вас знялі абвінавачанне». Хвароба паэта пайшла на спад, і ў хуткім часе яго перавезлі дахаты.

ФАКТ 3. ВІНУ КУПАЛЫ ПЕРАКЛАЛІ НА ЯГО СЯБРА

Хворы Янка Купала ўжо знаходзіўся дома, калі да яго у госці прыйшоў яго сябар, прэзідэнт Акадэміі навук Усевалад Ігнатоўскі. Ён сказаў: «Янка, ты павінен жыць, ты ў нас адзін». А ўжо на наступны дзень Ігнатоўскі скончыў жыццё самагубствам. Аказалася, што НКУС папросту перакінула ўсе абвінавачанні, якія “віселі” на Купале, на Ігнатоўскага. І той не вытрымаў гэтага.

Вынікам гэтых выпрабаванняў стаў «Адкрыты ліст» паэта, у якім ён змушаны быў пакаяцца ва ўсіх грахах і паабяцаць надалей не дапушчаць падобных ідэалагічных прамашак. Але на гэтым ад яго не адсталі. Новая пагроза арышту навісла ў 1937 годзе. Але крануць не пасмелі, бо народная любоў да Купалы была настолькі моцнай, што чарговы націск на паэта мог выклікаць абурэнне людзей.